İshalli Çocuğa Yaklaşım Nasıl Olmalıdır?

Özel Tekirdağ Yaşam Hastanesi Çocuk Hastalıkları ve Sağlığı Uzmanı Dr. Erkut Karasu, ishalin risk faktörleri grubunda; anne sütü ile beslenmeme, biberon ve emziğin mikroplarla çabuk bulaşması, besinlerin uygun şekilde hazırlanmaması ve saklanmaması, uygun olmayan su kullanımı, kötü hijyen, özellikle kanalizasyon sisteminin bulunmaması, kişiye ait risk faktörleri (bağışıklık sisteminin zayıf olması, kronik hastalık vb.) olarak sayılabileceğini aktarırken, en önemli risk faktörünün ise hijyene dikkat dilmemesi olduğunu bildirdi. 

Dr. Karasu konuyla ilgili şu bilgileri aktardı:

İshal, yirmi dört saatte üçten fazla sulu dışkılama veya alışılagelmişten daha sık ve sulu kıvamda  dışkılamadır. İshal enfeksiyöz ya da nonenfeksiyöz olabilir. Enfeksiyöz ishallerin en sık etkenleri virüslerdir. Nonenfeksiyöz nedenler arasında ise besin intoleransı, besin alerjisi, çeşitli bağırsak hastalıkları, antibiyotik kullanımı, radyoterapi-kemoterapi vs. sayılabilir.

İshal çocuk ölümleri nedenleri sıralamasında en sık üçüncü neden olarak karşımıza çıkmaktadır.

Risk faktörleri arasında; anne sütü ile beslenmeme, biberon ve emziğin mikroplarla çabuk bulaşması, besinlerin uygun şekilde hazırlanmaması ve saklanmaması, uygun olmayan su kullanımı, kötü hijyen, özellikle kanalizasyon sisteminin bulunmaması, kişiye ait risk faktörleri (bağışıklık sisteminin zayıf olması, kronik hastalık vb.) sayılabilir. En önemli risk faktörü hijyene dikkat edilmemesidir.

Nedenleri arasında enfeksiyonlar (viral, bakteriyel, protozoonlara bağlı, mantarlara bağlı),antibiyotik tedavisi, solunum yolu enfeksiyonları (Akut otitis media vs.) doğuştan metabolik hastalıklar, kronik hastalıklar, süt çocuklarında diş çıkarma sayılabilir.

Bol sulu dışkılama, dışkı sayısında artma tanımında olduğu gibi ishalin belirtileridir. Bu belirtilere sümüksü dışkılama, kanlı dışkılama, kusma , karın ağrısı, huzursuzluk ve ajitasyon ve hatta ateş eklenebilir.

Enfeksiyon en sık olarak dışkının ağız ve el teması yoluyla geçer. Aynı zamanda uzun süre bekletilmiş besinler, uygun şekilde hazırlanmamış konserveler ve iyi pişirilmemiş besinler, kaynağı belli olmayan içme suları da mikropları barındırarak ishale neden olur. El yıkamaya dikkat edilmemesi ishalin nedenleri arasında ilk sırada gelir ve bulaşma yolları arasında da eller ilk sırada yer almaktadır.

İshalin süresi nedenine ve etkenine göre ciddi farklılıklar göstermektedir. Birkaç saatten bir kaç güne kadar değişebilir. Yine etkenle karşılaşma sonrası ishalin başlama süresi de değişkenlik gösterebilmektedir. 14 günden uzun süren ishalleri kronik ishal olarak tanımlamak gerekir. Tanı ve tedavi yaklaşımı kronik ishalde değişiklik göstermektedir. Bu durumda kesinlikle bir doktora başvurmak gerekir.

İshalli Çocuğun Tedavi Yöntemi Nedir?

Nedeni ne olursa olsun akut (ani başlayan) ishalde tedavi sıvı ve elektrolit kaybının yerine konmasıdır. İshal olan bebeğe doktor muayenesi ve reçetesi olmadan antibiyotik ya da diğer ilaçlar verilmemelidir. Özellikle süt çocukluğu döneminde ishal ve kusma birlikteliği var ise sıvı kaybı daha fazla olacaktır. Sıvı açığının kapatılması temel tedavidir.

Bunun için oral rehidratasyon sıvısı  (ORS) kullanılabilir. Sıvı açığı kapatıldıktan sonrada ishal kesilinceye kadar her sulu dışkılama sonrası ORS kullanılabilir. Düzenli beslenme kesilmemelidir.

Anne sütü ile beslenenlerde anne sütüne devam edilmeli, formül mama ile beslenenlerde de mama değişikliği yapmaya ve özel mamaya geçmeye veya mamayı fazla sulandırmaya gerek yoktur. Yağsız çorba, pirinç suyu ile ve seyreltilmiş sütle hazırlanmış muhallebi, ayran, elma suyu gibi sıvılar susuzluğu önlemek ve kalori ihtiyacını karşılamak için verilebilir. Altı aylıktan küçük ve henüz ek gıda başlanmamış bebeklerde emzirme sıklaştırılır.

Şekerli meyve suları, şekerli çay, gazoz, kola gibi osmotik diyare ve hipernatremiye (kanda sodyum fazlalığı) neden olabilecek içecekler, kahve, bazı bitkisel çaylar ve sıvılar gibi uyarıcı, diüretik (idrarı arttırıcı) ve purgatif (müshil) etki oluşturabilecek içecekler ishalli çocukta kullanılmamalıdır.

Tedavide kabaca; her ishalli dışkıdan sonra;       

•  2 yaşının altındaki çocuklara 50-100 ml. sıvı (1/2-1 çay bardağı)

•   2 yaşından büyüklere 100-200 ml. sıvı (1/2-1 su bardağı)

•   Daha büyük çocuklara içebildiği kadar sıvı verilmelidir.

Kusması olan çocuklarda aynı miktarda sıvı iki veya üç dakikada bir, bir kaşık veya bir yudum şeklinde verilmelidir. Kısa zamanda çok miktarda sıvı verilmesi veya beslemeye zorlama kusmayı arttırmaktadır.

Beslenme sürdürülmelidir. Yukarıda da belirtildiği gibi;

•  Anne sütü alan bebeklerde emzirme sıklaştırılarak anne sütüne devam edilir.

•  Formül mama ile beslenen bebeklerde her zamanki mamasına daha sık olarak devam edilir. Mümkünse biberonla değil, kaşıkla verilmelidir. İshal için özel hazırlanmış mamalar bu aşamada gereksizdir.

•  6 aydan büyük ve katı gıda alan çocuklara süte ek olarak sebze, hububat ve diğer gıdalar verilir.

•  Yoğurt, balık, iyi pişmiş et, patates püresi, pirinç lapası gibi yüksek enerji ve protein içeren yiyecekler, taze meyve suları ve muz gibi potasyumdan zengin besinler tercih edilmelidir.

Peki Ne Zaman Hekime Başvurulmalı?

•  Çok fazla sayıda ve miktarda dışkılama

•  Su içememe,

•  Çocuğun su kaybı belirtileri (göz yaşı olmaması, gözlerin içe çökük olması, cildin kuru ve buruşuk olması, tükürüğün azalması) varsa

•  Tekrarlayan kusmalar ve kusma nedeniyle ağızdan beslenememe

•  Dışkıda kan görülmesi

•  Yüksek ateş

•  İdrar çıkışının belirgin azalması gibi durumlarda sağlık kuruluşlarından yardım alınmalıdır.